Gaat het slecht met het bedrijf en moet je werkgever reorganiseren? En heb je te horen gekregen dat ook jij wordt ontslagen? Dan vind je het vast fijn om te weten hoe zo’n reorganisatie eigenlijk in zijn werk gaat. En aan welke voorwaarden je werkgever zich moet houden. In dit blog vertellen De Arbeidsadvocaten je meer over het afspiegelingsbeginsel.
Reorganiseren: bedrijfseconomisch ontslag
Als je werkgever gaat reorganiseren en daarbij werknemers moet ontslaan, is er juridisch gezien sprake van een ontslag wegens bedrijfseconomische redenen. Officieel moet je werkgever daarvoor toestemming vragen aan het UWV. Maar om deze procedure te vermijden kan hij er ook voor kiezen om de werknemers die hij wil ontslaan een vaststellingsovereenkomst (VSO) aan te bieden en het ontslag in onderling overleg te regelen.
Tijdens een reorganisatie mag je werkgever niet zelf kiezen wie hij gaat ontslaan, maar moet hij zich aan verschillende voorwaarden houden. Zo moet hij bijvoorbeeld eerst afscheid nemen van extern ingehuurd personeel, zoals uitzendkrachten, gedetacheerden en zzp’ers. Ook moet hij zich aan het afspiegelingsbeginsel houden.
Het afspiegelingsbeginsel
Het afspiegelingsbeginsel houdt in dat je werkgever de ontslagen zodanig moet verdelen dat de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand na de reorganisatie zo veel mogelijk gelijk is aan de leeftijdsopbouw vóór de reorganisatie. Dat betekent concreet dat je werkgever collega’s met een vergelijkbare (‘uitwisselbare’) functie moet verdelen over 5 leeftijdsgroepen.
Leeftijdsgroepen afspiegelingsbeginsel
Het gaat dan om de volgende leeftijdsgroepen:
- 15 tot 25 jaar
- 25 tot 35 jaar
- 35 tot 45 jaar
- 45 tot 55 jaar
- 55 jaar en ouder
Vervolgens moet je werkgever berekenen hoeveel medewerkers hij per leeftijdsgroep moet ontslaan, in verhouding tot de bestaande personeelsopbouw. Dan moet hij eerst afscheid nemen van werknemers die de AOW-leeftijd al hebben bereikt, oproepkrachten en werknemers met een tijdelijk arbeidscontract dat nog maximaal 26 weken duurt. Blijven er dan nog ontslagen over? Dan moet hij deze zoveel mogelijk over de leeftijdscategorieën verdelen (weer in verhouding tot de bestaande personeelsopbouw). Daarbij geldt per leeftijdscategorie het principe ‘last in first out’.
Afwijken van het afspiegelingsbeginsel
Heel soms mag je werkgever afwijken van het afspiegelingsbeginsel. Dit mag onder meer als:
- Er in de cao afwijkende afspraken zijn gemaakt. Dan gaan de afspraken uit de cao voor.
- Je werkgever een hele vestiging sluit of besluit dat een bepaalde categorie uitwisselbare functies in zijn geheel komt te vervallen.
- Er een functie komt te vervallen die maar door één werknemer wordt ingevuld (’unieke functie’).
- De werknemer die op grond van het afspiegelingsbeginsel voor ontslag in aanmerking komt onmisbaar is. In plaats van deze werknemer mag je werkgever iemand anders voor ontslag voordragen. Hij moet dan wel kunnen motiveren waarom die andere werknemer zo onmisbaar is. Dat is niet gemakkelijk.
- Er voor de werknemer die voor ontslag in aanmerking komt een opzegverbod geldt, zoals bijvoorbeeld tijdens ziekte. Dan moet je werkgever binnen dezelfde leeftijdsgroep de eerstvolgende werknemer voor ontslag voordragen.
- De werknemer die voor ontslag in aanmerking komt een arbeidsbeperking heeft.
Voorbeeld afspiegelingsbeginsel
Bij een ICT-bedrijf werken in totaal 30 medewerkers, waarvan 9 op de helpdesk. In verband met een reorganisatie moeten 4 helpdeskmedewerkers worden ontslagen, gelijk aan 44%. De leeftijdsopbouw van de helpdeskmedewerkers is als volgt:
- 15 – 25 jaar: 2 medewerkers (A & B)
- 25 – 35 jaar: 2 medewerkers (C, D & E)
- 35 – 45 jaar: 4 medewerkers (F, G, H en I)
- 45 – 55 jaar: 0 medewerkers
- 55 jaar en ouder: 0 medewerkers
Gelet op de leeftijdsopbouw moeten er in de categorie 35 tot 45 jaar 2 ontslagen vallen en in de beide andere categorieën 1:
- In de categorie 15 -25 jaar is A het langst in dienst, dus B wordt ontslagen.
- In de categorie 25-35 jaar komt D voor ontslag in aanmerking, want zij is het minst lang in dienst. Maar zij is met zwangerschapsverlof, dus geldt voor haar een opzegverbod. En omdat C het langst in dienst is, wordt E ontslagen.
- In de categorie 35 – 45 jaar worden H en I ontslagen, zij werken van deze leeftijdsgroep het kortst bij het bedrijf.
Vragen?
Het op de juiste manier toepassen van het afspiegelingsbeginsel is complex. De kans is groot dat jouw werkgever daarbij fouten heeft gemaakt, waardoor jouw ontslag mogelijk niet terecht is. Bovendien proberen werkgevers regelmatig om het afspiegelingsbeginsel te omzeilen. Daarvoor gebruiken ze verschillende trucs, zoals een promotie kort vóór de reorganisatie of de omstreden stoelendansmethode, waarbij de gehele functiecategorie wordt opgeheven en er nieuwe functies worden gecreëerd.
Op basis van onze ervaring met reorganisaties kunnen wij deze trucs snel doorzien. Is jouw werkgever dus aan het reorganiseren en dreig jij ontslagen te worden? Neem dan eens contact met ons op. In een eerste gratis telefonisch advies geven we snel antwoord op je belangrijkste vragen.